Unieke kijk in de Noordzee

Gepubliceerd 15 november 2019

In de afgelopen twee jaar hebben verschillende partijen in opdracht van Rijkswaterstaat video-opnamen van het bodemleven bij de Klaverbank gemaakt. Met een onderwaterrobot brachten die het onderwaterleven in onze Noordzee in kaart. Benieuwd naar het leven van de Noordzeekrab, de zeedahlia en de grote heremietkreeft? Serge Rotteveel vertelt er meer over.

Rotteveel, werkzaam bij Rijkswaterstaat voor het Informatiehuis Marien:
‘Elke zes jaar rapporteren we over de stand van het Nederlandse deel van de Noordzee, waarbij we naast bodemdieren ook kijken naar vogels, zeezoogdieren, verontreinigende stoffen, zwerfvuil en geluid. We brengen het onderwaterleven in onze Noordzee in kaart om aan de verplichtingen van de Europese Kader Richtlijn Marien (KRM, red.) te voldoen.’

‘Het is namelijk voor iedereen belangrijk dat de Noordzee een mooie plek blijft. Voor dieren om te leven, voor mensen om te recreëren en voor vissers om hun werk te doen. Nederland heeft namelijk baat bij een veilige, schone, gezonde en ecologisch diverse Noordzee die bijdraagt aan de economische en maatschappelijke behoeften.’

Bodemdieren bemonsteren

In dit artikel lichten we één onderdeel van de KRM-monitoring uit: de monitoring van bodemdieren. Rotteveel:
Bodemdieren worden in opdracht van Rijkswaterstaat door marktpartijen bemonsterd en gesorteerd op soort. Deze informatie is uiteindelijk van belang om de toestand van de Noordzee te beschrijven en om de effecten van het sluiten van gebieden voor bodem-beroerende visserij te kunnen evalueren.’

Voor de monitoring van bodemdieren worden verschillende  technieken ingezet. ‘Op zandige en slibrijke bodems maken we gebruik van een boxcore (een bak die je in de zandige bodem duwt, red.) en de schaaftechniek. Bij de schaaftechniek zeeft een ‘kaasschaaf’ bodemdieren uit de toplaag van de zeebodem, die vervolgens op het dek worden uitgezocht. Op stenige bodems gebruiken we onder andere een videosysteem dat opnamen van de zeebodem en haar bewoners maakt.’

Joël Cuperus, werkzaam bij het laboratorium voor hydrobiologie van Rijkswaterstaat, is zeer enthousiast over de kwaliteit van de beelden op de Klaverbank: ‘Zelfs zeer kleine organismen komen herkenbaar in beeld en regelmatig is er echt iets bijzonders te zien. Specialisten analyseren de beelden en noteren de soorten. Om de drie jaar worden er nieuwe opnamen gemaakt, zodat we de eventuele veranderingen in beeld krijgen. Het filmpje geeft bovendien de mogelijkheid om iedereen eens te laten zien hoe dit bijzondere stukje Nederland eruitziet.’

Met bodemschaaf en boxcore zijn er eveneens bemonsteringen uitgevoerd (zie films schaaf- en boxcore-bemonsteringen). De verzamelde dieren worden uitgezocht door professionele opdrachtnemers. Uiteindelijk levert dit databestanden met aantallen waargenomen soorten op, die worden gebruikt voor de KRM-rapportage. Deze gegevens worden ook als opendata beschikbaar gesteld, zodat ze beschikbaar zijn voor hergebruik.

Samenwerken

Rotteveel: ‘Werken op de Noordzee is kostbaar door de benodigde inzet van schepen, bemanning en apparatuur. Daarnaast moeten de condities op zee goed genoeg zijn. Alles bij elkaar is het werk zowel organisatorisch als technisch/inhoudelijk een enorme operatie, waarbij een goede samenwerking met marktpartijen heel belangrijk is. Wat afrondend misschien nog wel leuk is om te melden, is dat er afgelopen zomer een schelpdier (Cuspidaria cuspidata’, red.) is aangetroffen dat niet eerder in Nederland is waargenomen. Prachtig toch?!’