Aquo-standaard gaat internationaal
De Nederlandse waterdata-taal, de 'Aquo-standaard', gaat internationaal. De vertaling van Nederlandse begrippen maakt het mogelijk ook Engelstalige waterdata op een eenduidige manier uit te wisselen, te interpreteren en te vergelijken. Dit kan door het gebruik van de 'linked data'-techniek dat een geautomatiseerde verbinding van meerdere standaarden aan elkaar, mogelijk maakt.
Informatiehuis Marien (IHM (Informatiehuis Marien)) was de aanjager die het Informatiehuis Water nodig had om koppeling van de Aquo-standaard aan de internationale EMODnet-standaard in gang te zetten. De schop is in de grond en de oplevering van de eerste resultaten verwachten we over ongeveer een jaar.
Aquo-standaard maakt data herbruikbaar, uitwisselbaar en vindbaar
De Aquo-standaard is dé Nederlandse standaard voor het uitwisselen van gegevens binnen de watersector. Deze is ontwikkeld en in beheer door het Informatiehuis Water. Dankzij de Aquo-standaard zijn data binnen de Nederlandse watersector herbruikbaar, uitwisselbaar en vindbaar. En kunnen we bijvoorbeeld Kaderrichtlijn Water- en Kaderrichtlijn Marien-rapportages gemakkelijk naast elkaar leggen.
Engelse vertaling noodzaak voor internationale samenwerking
'Over de landsgrenzen heen is er ook interesse in onze waterdata', zegt Barbara Schoute, programmamanager Informatiehuis Marien. 'En wij willen ook graag kunnen werken met internationale gegevens. Als die in een ander format staan en een andere taal hebben, moet je veel energie stoppen in knip- en plakwerk om die verschillende datasets naast elkaar te kunnen leggen en een goed vergelijk te maken.'
Pim van Avesaath, adviseur Informatievoorziening Marien, vult aan: 'Voor het beheer van de Noordzee zijn internationaal uitwisselbare gegevens over zeewater noodzakelijk. De Aquo-standaard is nu alleen geschikt voor het Nederlands continentaal plat. Dat is maar een stukje van de Noordzee, een taartpunt. Maar als we issues in de Noordzee willen aanpakken, moeten we met de hele taart aan de slag en data uitwisselen met bijvoorbeeld onze Engelse overburen. Daarvoor is een internationale standaard nodig.'
Effectief een-tweetje
Al enkele jaren geleden had John Maaskant, destijds werkzaam bij het Informatiehuis Water, het idee om de Aquo-standaard internationaal toepasbaar te maken. Het plan kwam echter niet van de grond. Net toen hij op het punt stond er het bijltje bij neer te leggen, raakte hij in een geanimeerd gesprek met Pim van Avesaath waarin de behoefte vanuit Informatiehuis Marien aan de orde kwam. Samen pakten zij het initiatief weer op en lukte het de vertaling van de Aquo-standaard en de koppeling met de SeaDataNet/EMODnet-standaard van de grond te krijgen. Informatiehuis Marien werd zo de katalysator die Informatiehuis Water nodig had.
Barbara: 'Het Informatiehuis Water en Informatiehuis Marien hebben nu samen gezegd: wij vinden het heel belangrijk dat data internationaal uitwisselbaar worden. En om dat te realiseren is het Informatiehuis Water met haar Aquo-team de ideale partner.'
De schop is in de grond
Pim is razend enthousiast over het project: 'In de 1e fase zijn we met een consortium van relevante partijen* een woordenboek gaan samenstellen. Echt een tabel met enerzijds de Nederlandse Aquo-term en anderzijds de Engelse SeaDataNet/EMODnet-term. Daar zijn we al enorm ver mee dankzij een pragmatische aanpak (met dank aan Deltares). We hebben gekeken naar de behoefte van de mensen binnen het consortium en dat is een vertaling van Nederlands naar Engels. Daarvan is nu zo'n 75% klaar.'
* Het consortium wordt gevormd door de Vlaams-Nederlandse Scheldecommissie (VNSC), Deltares, MARIS, het Vlaams Instituut Voor De Zee (VLIZ), Rijkswaterstaat, NWO-NIOZ Royal Netherlands Institute for Sea Research, International Oceanographic Data and Information Exchange (IODE), Informatiehuis Water en Informatiehuis Marien.
Stephany de Maaijer is wijzigingscoördinator Aquo-standaard bij het Informatiehuis Water. 'Er is ook een haalbaarheidsstudie uitgevoerd om te onderzoeken of de gekozen aanpak geautomatiseerd kan worden. Daaruit bleek dat dit mogelijk is met de huidige Aquo Wiki. Momenteel wordt uitgezocht met wélke standaarden we koppelingen gaan leggen en hoe. Bij deze 2e stap in het project maken we gebruik van de linked data-technologie.'
Wat is linked data?
Linked data zijn gestructureerde gegevens (data) die verbonden (gelinkt) zijn aan andere gegevens. Daardoor zijn ze beter bruikbaar bij het zoeken naar de betekenis van een bepaald woord of begrip. Linked data kunnen worden gelezen door mensen via internetpagina's en geautomatiseerd door computers. Als de data van de Aquo-standaard verbonden is met andere, internationale standaarden, ontstaat een steeds grotere database met eenduidige termen en definities.
'Linked data is echt een superkrachtig middel', vertelt Stephany. 'Het is namelijk heel moeilijk om voor een specifieke betekenis in een andere taal een woord te vinden dat precies hetzelfde betekent als het Nederlandse woord. Neem bijvoorbeeld het woord "gezellig". Je kunt dat in het Engels vertalen met cosy, convivial, pleasant en hygge. Al die woorden hebben een nét iets andere betekenis, dus welke vertaling is juist? Wat we met linked data doen is een "mapping" aanleggen naar andere standaarden die relevant zijn voor de watersector. We zeggen dan: Als het Nederlandse woord X uit de Aquo-standaard in deze en deze context wordt gebruikt, dan vertalen we dat met het woord Y uit de SeaDataNet/EMODnet-standaard. Maar in een andere context, dus met een andere betekenis, ligt er een linkje naar het woord Z. Zo weet je als gebruiker zeker dat je altijd met de juiste term en juiste betekenis werkt.'
Met de linked data-methode kun je allerlei standaarden aan elkaar koppelen, ook standaarden met een heel specifieke niche. Zo is QUDT heel geschikt voor de weergave van eenheden. Vanuit de Aquo-standaard wordt daarom, nét als vanuit de EMODnet-standaard, ook daarmee een koppeling gemaakt. Zo ontstaat een steeds sterker en eenduidiger 'woordenboek' van aan elkaar gekoppelde standaardbegrippen en -betekenissen.
Wanneer is het klaar?
'Nooit!', lacht Barbara, 'maar we zijn wél heel ver. De schop is in de grond, we zijn aan de slag en goed op weg. Eind van het jaar hopen we zover te zijn dat we de eerste resultaten aan de praktijk kunnen toetsen. Maar "klaar" zijn we natuurlijk nooit, we blijven altijd doorontwikkelen en verbeteren.'
'Belangrijk is nu ook te zorgen voor borging', vult Pim aan. 'We zitten nu in een ontwikkeltraject. Daarin gaan we werken met voorbeeldcases en alles verankeren in de Aquo-standaard. Maar de Aquo-standaard blijft veranderen en de EMODnet-standaard ook. Dus het beheer ervan blijft altijd aandacht vragen. Daarvoor zullen we een groep professionals bij elkaar brengen die kan adviseren en meedenken. En het technisch beheer moet goed belegd worden bij het Informatiehuis Water.'
Kortom, de watersector moet nog even geduld hebben. We kunnen ons echter al wel verheugen op die internationale Aquo-standaard die een nóg grotere bijdrage zal leveren aan efficiënt en kwalitatief hoogwaardig waterbeheer!
Het Informatiehuis Water ontzorgt waterbeheerders en beleidsmakers bij het uitwisselen van waterinformatie. Dat doen we door het beschikbaar stellen van een open standaard en door waterdata te verzamelen en samen te brengen tot eenduidige en betrouwbare informatie voor een integraal, landelijk beeld. We maken de waterinformatie toegankelijk voor derden met behulp van informatieproducten. Het Informatiehuis Water is een samenwerkingsprogramma van Rijkswaterstaat, de waterschappen en de provincies.